COM E MORÍN DOTZE LANDÉS

DE

SENT-ESPERIT

 

 

Miquèu BARIS

 

 

 

Un còp èra, sus la lana de Sent-Esperit-deu-Cap-deu-Pont, un ligòt de landés qui vivèn un chic a l’estrem deu vilatge. Que valeré mélher díser qu’assajavan de susvíver. L’ahar que’s passè juste après lo gran aram de colerà qui avè desbaratat lo parçan de cap a 1850. E lo Pèir Hugas n’avè pas enqüèra apitat la soa teulèra de cuchòts de Tarnòs. Los pins qu’avèn bèth començar a vàder granòts, l’amassa de la gema ne’s hasè pas alavetz de faiçon sistematica. Ta’s ganhar lo dequé, que i avè sonque quauques camps de milhada sus un terrenh sablut. Los cabelhs ne vadèn pas plan gròs, e los cocuts e los pinsans que s’ac chapavan tot abans la seguèra. Engreishar poralha tà la véner au marcat, n’i calèva donc pas tròp pensar… Iva vielha canta d’aqueth temps que rapèra ce’m sembla la hèita : « N’auram pas milhada enguan, non n’auram pas milhada… »

 

 

Que i avè totun quauquas vacas marinas qui peishèvan toja, heuç e auguicha, entre lo borg e la mar, en libertat au miei de las laguivas e de las palivas. Quan veteravan, qu’èra a qui podè gahà’s lo vethèth, se l’arpastar dab bren de blat… e, quan èra pro bèth, anar-se’u marcandejar dablos carnissèirs de Baiona. Com èran valents e goarruts, e plegadís e tilhuts com gats magres, que trobavan tanben pro soent a s’embauchar com carrics au pòrt d’Ador, e quan la paga cadèva, que sabèn hestejar a l’aubèrga deu Molin. Qu’aimavan tot çò de bon. Que’s galafravan tant que n’i avè : hitge de guit, confit d’auca, moleta de cèths o de lecassinas a la sason, murlats farcits pescats au chop a la barta, entercòsta grasilhada dab escalonhas, hromatge de Postanhac… E que s’ahrescavan la ganurra dab vin vielh de Polhon. Aquò qu’èra quan tot anava de plan e tant qui avón sòus !…

 

 

Mes, que vs’ac èi dit, lo temps de la magrèra qu’èra vienut. Los solèrs e los graièrs qu’èran vuèits, los guardaminjar, los cabinets e los cerèrs tanben. Praube monde, qu’èran tots ahamiats, e Diu sap s’èra mauaisit de se n’acostumar ! N’avèn pas mei lo mendre ardit au pochòt. Desempuish mei de sheis mes, n’avèn pas avaut nat vaishèth a cargar o a descargar au pòrt.

 

Los nòstes landés qu’èran totun valents. « Lo monde qu’es gran, la tèrra qu’es arredona, e a fòrça de caminar qu’arribaram ben ça-o-là on e’ns poderam ganhar lo dequé… » ce’s pensèn aqueths òmis coratjós. Qu’estón dotze a gausar partir. E que’s hiquèn lo camin devath los pès. E caminar, e caminar, e caminar…

 

Òc, que partín los dotze landés, plan mei luenh que Capberton, plan mei luenh que Soston, plan mei luenh que Mamisan, plan mei luenh que… Mes a çò que serveish d’ac díser, qu’ac vederam a l’arribada !

 

Que partín, acompanhats preu cant de las cigalas, devath un beròi sorelh. Que’s hasón carrisquejar lo hurpin e lo sable devath los pès. Que flairejava bon la gema qui shudava deus pins, e lo bruc eslorit qu’ac embaumava tot adarron…

 

Totun, a soscoc, lo besonh de’s pausar que’s hasó sentir. Los arms qu’èran flacs, las ganurras qu’èran secas… Que’s sedón en aròu au miei d’ua artiga. Que calè agergà’s las fòrças. Lo cujon que passè de mans en mans, dab lo pan sec, los tròç de shingarra cuèita de la velha, e lo hromatge de Postanhac… E puish que batalèn ua bèra pausa abans de s’esténer sus un lheit de heuç, en pensant a l’aviéner, a çò qu’anavan trobar mei luenh que Capberton, mei luenh que Soston, mei luenh que Mamisan…

 

Tot a trac, lo Juston de Crabamòrta que’s quilha de pès e que demanda lo silenci. Qu’èra lo capdau arreconegut de la tropa, pr’amor qu’èra lo mei goarrut… e lo mei avisat tanben… com ne testimoniava lo prèmi d’aritmetica qui avè obtienut quan èra joen, quan los parents, qui èran sartos, el’avèn podut pagar l’escòla deus frairs.

 

 

 

 

Alavetz, après aver espiat adarron totas las caras viradas de cap ad eth, que disó : « Qu’èram dotze quan èm partits. Èm segurs qu’èm tots aquí ? » E com èran tots seduts en aròu, lo compte que pareishè aisit de har.

 

 

Alavetz, lo Juston, en tot trucà’s la peitrina, que disó : « Jo » tà començar lo compte, puish en puntejar lo lecatopin de cap au son vesin de dreta, que disó « un », puish « dus » tau seguent, e atau en seguint dinc a esquèrra.

 

 

E que’n trobè sonque onze !

 

 

« Que’m soi trompat ! », ce disó en arríder, e que tornè començar : « Jo, un, dus, tres… » E enqüèra onze.

 

 

Un chic blanquishòt de vira-sang a la pensada qu’un companh e s’èra bilhèu esbarrit, que hè un tresau comptatge : “Jo, un, dus, tres, quate, cinc, sheis, sèt, ueit, nau, dètz…” E tostemps onze.

 

 

Segur qu’un parelhan e manca a la crida ! Esbarrit ? E on ? Totun, en cors d’etapa, sonque pinhòts, cassiòts, brana, gèstas, heuç, e sable… Pas nada aubèrga, pas nat estanquet, pas nada gojatina o hemnòta, arren qui posqui retiéner un brave landés e hà’u daishar los amics…

 

 

E tots, las mans en cocuron, quelançan aperets retrenidors. Que lutzèran lo pè deu cèu. Aarren ne pareish, arren ne mauta. Totun, dens lo jorn qui s’escon, qu’entervéden ua espècia d’edicule… Qu’i galòpan… Un putz !

 

 

En tot clinà’s suu bòrd, lo Pascalon de Cantagraulhas, un fin braconaire qui n’avè pas lo son parièr tà seguir lo pè deu gibièr… e deu guardacaça, qu’s ved, dens l’aiga miralhanta, un auburu brumós.

 

 

Segur que lo parelhan, esvarjat preu flaquèr e per la calor, qu’a volut béver au putz. Un còp de holia, que’vs disi… Lo praube que s’a devut pèrder lo suscipiat.

 

 

« Ne daishan pas los amics dens la pena. Lo putz qu’es pregond, mes qu’èm nombrós e hòrts… E, en tot suspéne’ns los uns aus auts, qu’arribaram ben dinc a l’aiga, segur », ce’s pensèn los dotze gojats.

 

 

Dit, hèit ! Lo Ninon de Curapipa, larg com ua barrica, fòrt com un bueu, e tinhós com ua mula, que’s gaha la hica deu putz. Lo Peitoton deu Prolhatar, qui n’èra pas guaire mensh fòrt qu’eth, que se l’arrapa las camas. E puish tots los auts… dinc a formar ua cadena trantalhanta qui devarava dens la pregondor deu putz.

 

 

Tà aténher l’aiga, que se’n mancava de chic, just la hautor deu Francilhon de Plantapunta qui, au son torn, passant de còs en camas e de camas en còs, enterprenó la devarada.

 

 

Que i avó ben quauque « Diu vivant », quauque « Hilh de puta », o quauque « Macarèu », dab quauques auts arneguets plan sentits, quan quauque nas estó un chic esglachat e quauqua aurelha escarpida, mes, fin finau, l’operacion que s’aviava de cap a iva escaduda cèrta.

 

 

Lo Franilhon que n’èra a la mitat de la devarada quan, deu haut de la cadena, la votz sharra deu Ninon de Curapipa e’s hasó enténer : « Ne me’n pòdi pas de mei ! Las mans que se m’escòsen ».

 

 

Alavetz, lo Francilhon de respóner dab un bon arríder : « A tu pegòt ! N’as pas sonque a t’escopir dens las patassas ».

 

 

 

Atau que hasó, lo brava Ninon, preu malaür de tots.

 

 

Quauques crits d’angoisha, un gran « flòc », quauques arròus au ras de l’aiga, e puish… lo gran silenci.

 

 

Qu’es atau que, de cap a 1855, dotze landés de Sent-Esperit-deu-Cap-deu-Pont e’s neguèn suu camin de la lana, eths qui volèn anar mei luenh que Capberton, mei luenh que Soston, mei luenh que Mamisan… Qu’èran sonque onze au comptar deu Juston de Crabamòrta, purmèr prèmi d’aritmetica a l’escòla deus frairs, mes qu’estón totun dotze a negà’s… per aver desbrombat que « jo » n’es pas iva chifra… o bilhèu per non pas ac aver james sabut !

 

 

N.B. : Aqueth conde de la tradicion gascona de Sent-Esperit qu’estó sauvat deu desbromb en 1941, malurosament en Francés, preu Renat Cuzacq, dens lo son « Panorama de la literatura gascona de Baiona ». Que’m soi esforçat de l’arreviscolar en gascon deu parçan au parat deu second Hestenau Gascon de Baiona, lo 8 de julhet de 2011, e que me’u soi dit au Capitol de Prima de l’Academia Gascona de Baiona, le 23 de març de 2012.

 

DEU « HAKA » AU « NHACAR »

 

Pèire BEDAT

 

 

Lo dimenge 23 d’octobre de 2011, a l’Eden Park d’Auckland, la Navèra Zelanda a ganhat la Copa deu Monde de rugbí en batent en finala d’aqueth trofèu William Webb Ellis l’equipa de França per 8 a 7. Los francés an hèit una bona partida mes los All-Blacks s’ameritavan totun d’estar campions deu monde. Dens aqueth país deus antipòdes lo rugbí n’es pas solament un jò, un espòrt ; qu’es vertadèrament ua religion. Avant cada encontre de l’equipa nacionau, los jogadors miman suu terrenh ua dança guerrièra entà impressionar l’adversari. Qu’es ua dança d’origina maoria, mes qui n’èra pas briga miaçanta. En realitat qu’èra ua dança, aperada « hakà », dab paraulas d’arrmerciament d’un guerrièr maorí envèrs un aute qui l’avè sauvat la vita.

 

Aquí las paraulas deu hakà originau :

 

Ah ka maté, ka maté

Ka ora, ka ora

Tenei te tangat puhuru huru ! Nana nei tiki mei !

Whakakawhiti te ra

A upané ka upané a upané ka upané

Witi te ra hi.

 

Gran especialista de la lenga maoria, lo noste confrair Amadèu BARIS, dens lo numerò 105 de « Lo país gascon » d’ « Ací Gasconha » qu’a arrevirat aqueras paraulas en francés. Jo que’vs las perpausi en gascon :

 

Que moreishi, que moreishi

Que vivi, que vivi

Aqui l’òmi peu long qui es anat cercar lo sorelh

E qui l’a hèit tornar lusir.

Un pas cap a sus, un aute pas cap a sus, un pas cap a sus, un aute pas cap a sus

Lo sorelh que luseish.

 

 

Mes que i a d’autas versions mei agressivas. Ací las paraulas en gascon d’un aute hakà qu’èi trobat dens un numerò especiau « Coupe du monde de rugby » de « Midi-Olympique » (1995)

 

Aprestam’nse au patac, qu’èm prèsts,

La periclada neozelandesa va esclatar, la tornada e la tempèsta,

Anèm’i

Que tieneratz bon, hilhs deu sorelh.

Que pujaram dinc au cèu dab la briaguèra de l’amna,

Que tocaram lo zenit, la poténcia, la victòria.

 

Las autas islas deu Pacific (Fidji, Samoa, Tonga) an tanben un hakà diferent. Atau, per las Islas Samoa per exemple, que s’apèra « Manu Samoa ». Aquí las paraulas en lenga nòsta :

 

L’ausèth Samoa es un caçaire de peishs.

Ne i a pas d’auta bèstia dens la mar grana.

Que soi vienut sancèr, la mia fòrça es totau.

Que seré plan tà vosautes de partir pr’amor qu’aquera equipa es formidable.

 

E la França dens tot aquò ? S’avèm un hakà a perpausar avant cada encontre, lhèu que serem campions deu monde ? Mes ne l’avem pas enqüèra. Totun los gascons que son a l’encòp amateors de rugbí e trufandèrs. Un gascon hòrt coneishut, lo Jan de Nadau, de son nom vertadèr Michel MAFFRAND, a la fin deu sègle passat, a creat paraulas gasconas sus aqueth tèma. Lo hakà s’es transformat en « nhacar » (vèrbe deu 1^er grop). Aqueth « nhacar » es estat représ en 2005 per los Cereales Killer de GER e, en 2011, pe los escolans de l’associacion « Lo gascon a SOSTON ». Ací aqueras paraulas :

 

 

Que vam cantar e dançar lo nhacar,

Avisa te çò qui va t’arribar.

 

 

 

Hòu, hòu !

Qu’èi lo nhac, qu’èi lo nhac, que l’èi,

Hòu, hòu !

Au patac, au patac, que l’èi,

 

 

Hòu, hòu !

 

 

Escota, n’es pas enqüèra tròp tard,

Que pòts enqüèra pujar dens lo car

E te’n tornar tranquillòt a l’ostau

Sehns passar ueit jorns a l’espitau.

 

 

Hòu, hòu ! ….

 

 

Pensa a ta mair ! Jo que me’n hèi petar

Dus com tut tot matin tà dejunar.

Que t’aurèi avertit, tant pis per tu,

Que vas gahar trenta punts dens lo cuu !

 

 

Hòu, hòu ! …..

 

 

LAS GARIAS DE TOTINA

 

(Conde de Jan Ramèu arrevirat e adobat )

 

 

peu Danièl Lafargue

 

 

Totina qu’èra ua gloriosa ! Cada matin, quan e getava lo gran a las soas garias, quelas aperava d’ua votz retrenenta qu’entenevan hens la comuna sancèra. « Porina, porina, porina !… Pora, pora, pora...” Atau que cridava, mieja òra, en tot har lo torn de lamaison. Mes, n’èra pas tà las soas garias que s’i hasè a piular tan hòrt : qu’èra tà las soas vesias, qu’èra entà que las clacassèras deus entorns e’s disossin e l’entenent aperar autan longtemps :

 

- Jesus-Maria ! Be’n deu aver garias, aquesta Totina ! Quaranta, cinquanta, cent ?… E l’entenetz aperar deu costatdeu bòsc, deu costat deu prat, deu costat deu camin ? tot lo parçan que’n deu estar conhit de las garias de Totina. Ah ! L’urosa hemna !

 

Oc, que n’èra urosa ne i a pas guaire enqüèra mes adara…

 

Lo son hilh Totin qu’èra partit a Marselha on hasè Diu sap què dens ua usia. E, com l’agradava lo borit de garia, que’u n’enviava ua cada dimenge. E l’ahar que durava desempuish longtemps e, shens suspresa, las garias que’s vadevan raras peumiei de la parguia. Oh, Totina que botava regularament ueus a coar entà boçar los traucs, que’n naishè porics mes … lo hali, lo maishant halique’us apreciava e que’u ne calè un cada dia tau son desjuar. Enter nau e detz òras, crac, l’ahar qu’èra arreglat ; lo metge-hali quel’avè devut hicar ad aqueth regime : un poric de Totina cada matin tà la vòsta santat… E, sabetz monde, los halis que son ausèths deus mei aubedents !

 

Mes, a despieit deus sons esforç, la poralhèra, chic a chic, que’s despoblava. L’abòr darrèr, ne’n sobrè pas sonque quate e l’ivèrn arribat, la maison de las garias qu’èra vuèita ! Quina misèra !

 

Ja que la Totina n’avossi pas mei de garias, lo son hilh que’n recebè ua, cada setmana, a Marselha. Shens qu’ac sabossin, dab los sons darrèrs sòs, que n’anava crompar acerà, hens vilatjòts on ne la coneishèn pas ! Mes, cada matin, com se n’avè enqüèra un vintenat, que s’i hasè hens la parguia vuèita : « Porina, porina, porina… » entà que las vesias e la credossin tostemps rica de garias e que n’estossin gelosas ! « Ah, quan vorrí estar a la soa plaça, ce’s devèn pensar ».

 

Òr, un dia, acuentada qu’èra a cridar hens la parguia shens garia, qu’estó suspresa per duas personas : un joen mossur e ua beròja damisèla.

 

- Mon diu, qu’ac van saber, ce disè.

 

E, roja de confusion, que s’anè estujar dens la cosina mentre que lo mossur e li cridava :

 

- E be, mairòta, ne m’arreconeishes pas ?

 

Jesus ! Qu’èra lo son hilhòt, qu’èra Totin… e aquera damisèla deu peu jaune, deus pòts tan rois, qui èra donc ?

 

- Que’t presenti lamia amigòta Margalida, tan prossa ta jo… que credi que’ns vam maridar tots dus. Mes, ditz-me, on son donc las toas garias ? De la gara enlà, que t’entenèvam aperar-las. Que’n devès aver un ahoalh, muisha-las donc a la Margalida !

 

La praubòta qie’s carava ; cap baishat, pareishent suu punt de plorar.

 

- Oh, ce hasó Totin, qu’èra donc ua enganada ! Ne n’as pas mei garias e que volès har créder lo contrari !

 

Lavetz, vedent la soa prauba torciròla descobèrta, que ploravan a de bon la vielha Totina. E, lo son hilh que la vedó a s’eishugar los uelhs, dab lo son devantau esperrecat.

 

- Oh, mairòta ! Que’ns n’enviavas totun ! Dab què las crompavas donc ?

 

Totina que plorava, que saumucava, la cara estujada dens las mans. Premuda de questions deu hilh, quel’ac avoè tot.

 

- Òc, ce mequegè, qu’èra entà enganar lo monde, hilhòt men, qu’èra entà que, hens les bòrdas deus entorns, e’s pensèssin, a la Heuguèras ustot,… Que son tan orgulhós la gent d’aquera bòrda ; que n’an eths garias a fanegas, mei de cent lhèu. E jo, qu’esperavi que’t maridèras dab la lor hilha qui ei rica, avisada e tribalhadora… Que saps que t’aimava hèra la gojatina… mes puish que n’as causit ua auta…

 

Que’s carè còp sec comprenent lo son malestruguèr. Que’s hiquè a sanglotir, a gemicar de vergonha la vielha Totina com se lo son còr e’s trovava ubèrt a l’espiar de tots.

 

- Perdon, madamisèla ! ce marmusè en tot vira’s de cap au peu tròp jaune e a la boca tròp roja. N’èi pas pro pensat, que’m cau desencusar… los mòts que’s son escapats… mes se’u devetz rénder urós totun lo men praube Totin…

 

Que sentí còp sec dus braç aulorencs qui’s nodavan a l’entorn deu son còth. Qu’aubrí los uelhs e que vedó ad aquesta mamisèla qui la potoava, qui l’attirava suu son còr. E, devath lo son peu jaune, que i avè dus uelhs blus qui’s plenhavan de larmas.

 

- Quiò ! Dauna ! Quiò ! Que’u vau rénderurós lo vòste Totin. Que’u vau quitar.

 

- Oh, Margalida, çò que dises aquí ? ce protestè lo Totin sobtament capvirat.

 

- Que’u vau quitar, ce contunhè. Que l’aimi hòrt lo vòste hilh mes que v’aimi tanben vos. Qu’ei pr’amor de nosautes que n’atz pas mei garias. Que n’auratz enqüèra Dauna, que v’ac prometi. Lo vòste hilh que despenè quate o cinc cents liuras per mès… sonque entà jo. Se’u quiti, que vse’n pagarà garias !

 

- Margalida petita, que dises aquí ?

 

- Cò que calè díser amor men. Adiu, demora’t ací. Que saps la toa usia ne va pas tròp hòrt… esposa-la aquesta paisana tan rica de qualitats. Que’t renderà’s urós.

 

- Mes tu Margalida ?

 

- Que m’ac virarèi, ne te’n dasquis pas. Adiu, jo tanben qu’aví ua mair qui a tan sofrit pr’amor de jo… qui se’n morí lhèu e ne voi pas ua auta mair que … Adiu, mair e hilh… que’n gueitaram tots un beròi sovièr de la nosta encontra.

 

Au mei viste, que tirè de cap a la gara. Au darrèr viraplec deu camin, que’us envièdus potons e que desapareishó.

 

Un mes arron, Totina que recebó ua grana caisha dab triscat on s’apielavan ua dotzena de garias hèra vitècas. E lo mes seguent, que’n recebó ua auta dab tanben ua dotzena de garias.

 

Lo dia de maridatge de Totin dab l’eretèra de la Heuguèra, ua tresau caisha qu’arribè contienent non pas dotze mes vint-e-quate garias de las mei cridassèras. Totin que n’estó tot esmavut en véder aquò. « Que s’ac sap virar la praubina, ce’s pensè. » Autan lo hilh qu’èra triste, autan la mair qu’enlusernava dab lo son arridèr pr’amor que tornava possedir garias simbèu deu son bonur.

 

« Porina, porina, porina… pora, pora, pora » ce tornè a cridar tot matin d’ua votz tan hòrta que la devó enténer dinc au cèu. Aquí, las defuntas gojas deu parçan, assedudas au ras deu Bon Diu, que’s disèn en tot l’escotar : « Oh, aquesta Totina, be las deu plan suenhar las soas garias ! Que calerà har ua plaça de las bonas au demiei de nosautas quan sii vienuda la soa òra ».

 

A PERPAUS D’ELECCIONS

 

Amadèu BARIS

 

 

Eleccions romanas, eleccions de uei, çò qui a cambiat ?

 

Cadun qu’ac sab adara, Diu mercès seré malaisit d’ac desconéisher, d’açi dus mes, que vam votar. E n’ei pas un petit ahar ! Tau capdau de la Republica nosta ! Òh la causida qu’ei larga enter tots los candidats, los grans e los petits. La campanha electorau qu’ei aviada qu’a pausa e que va har en aumentant. Qu’evs jògui que los trucs qui’s van dar los uns e los autes, que van, a còps, mirar baish ! N’ei pas segur que los electors ei tròbin tostemps responsa aus problèmes qui’us chepican, mes aquò rai, qu’am l’abitud.

 

Ua petita parentèsi abans d’anar mei luenh : non conditz pas sus jo tà’vs balhar quauque conselh qui sii sus la causida deu candidat. D’aulhors ne n’auri pas lo dret, l’Academia, segon los sons estatuts, qu’ei apolitica e laïca.

 

Ad aqueth parat que volerí sonque har lo comparèr dab eleccions qui’s debanèn a Roma, l’annada 64 abans Jesus Crist. Alavetz, Roma qu’èra un empèri qui s’estenèva sus l’Italia sancèra e tots los país arron la mar Mediterranea…

 

Que s’agèis, aquera annada, d’eléger lo Consul, lo personatge lo mei important de la Republica, tau lo noste Président, si voletz. Aqueste còp que i a de bèth monde cap a cap. En mei deus petits, escurs, qu’am Antòni, generau celèbre, Catalina òmi d’ahars e demagòga redobtable e Marcus Ciceron un deus purmèrs umanistas, lusent avocat, mes hòrt chic abille en politica. E pr’amor d’aquò, lo son hrair, Quintus qu’eu redijà un petit libròt de campanha electorau on botà tot çò qui cau entà ganhar las eleccions.

 

Figuratz-ve qu’aqueth libròt qu’ei estat arrevirat e reeditat mantun còp dempuish e que vatz véder quauques conselhs qui balhava Quintus au son intellectuau de hrair.

 

 

 

 

Que’u disèva de’s desbrombar lo parlar sapient e de saber peleja’s dab adversaris qui ne hèn pas arrèrpè devant arren. Que cau ensajar de’us trobar quauquarren de cascant. Se ne cau pas esparenhar los adversaris, que cau ha’s amics de tota part. Que cau sedusir los uns shens enmalir los autes. Entà ha’s amics que i a mantua faiçon : raperar los servicis renduts, prométer pòstes, espleitar las inclinacions deus uns e deus autes. Segon ua formula qui a hèit fortuna dempuish lavetz, Quintus qu’assegura que las promessas n’engatjan pas sonque lo qui las arreceb. Qu’ei important tanben de sedusir la joenessa pr’amor que tròban aquiu los mei bons militants. Que cau aver lo sens de la flatejada : vici hastiós, plan segur, mes hòrt util au parat. Que cau ha’s véder pertot, … E hòrt d’autes conselhs deu medish escantilh.

 

Los sons conselhs qu’eston eficaças puishque Ciceron estó elejut Consul, cap a Antòtoni e Catilina. Mes l’istòria que’ns apren qu’Antòni prenó mei tard ua sangnósa revenja. Que hasó assassinar Ciceron après que la Republica romana s’esboní.

 

Aqueth breviari electorau, non seré pas enqüèra de mòda au jorn de uei ? Çò qui a cambiat dempuish 2000 ans ?

 

Cèrtas adara la television qu’ac a tot partvirat. Los publicitaris que tiénen lo ròtle de conselhèrs politics e los « clips », d’arguments. E ne parli pas deus sondatges ! Au jorn de uei, Gambetta, Jaurès, Briand qui suslhevavan la horrèra sus las plaças publicas seren lhèu ridicules dens lo petit frinestòt, qui sab ?

 

 

LOU PAY DOU MARTINOUN

 

Elyanne COLLET

 

 

(Dans la graphie de l’auteur)

 

Lou pay dou Martinoun n’ére pas brigue countén !

Lou soun cochou qu’abé quatourze ans … é un(g) your ‘n) qu’ou dits :

 

• Escoute maynadye, qu’as quatourze ans é n’és pas encoare fichut de passa l’examen dou catéchisme per ha le comunion ! Quegn’ibe hounte per you ! ce que ban dise lou mounde ! ... Alem, que’t bau ha recita le lecçoun !

 

« Quegnemen s’aprabe le may dou boun Diu ? »

 

• Marie que crey

• Aco qu’es plan(g) ! e lou pay boun Diu ?

• Emile qu’em semble ! ?

 

«E, perque Emile, sou dits lou pay ? »

 

• E O Papa ! ... Pramo, tu, que dits tistém ... émile Diu

Lou pay mort de chagrin es pense que n’arribera pas à d’arrey ; Qu’ou dits : « Escoute… que bas bouta le toulecçoun sus un (g) papé é lou your (n) doutoun éxamen qu’ou bouteras hen le cinture dou pantaloun … é de téms en téms que l’espieras en han semblans de’t grata »

 

Lou lendouma, (g) lou hilh dou Martinoun es presente daban Moussu Curé… bien bestit, camise blanque, pantaloun (g) de térgal, lou plec bien hét.. Que presentabe plan que !

Moussu curé ére mé soucious qu’et. Qu’ou dits :

« Labets, le sas aquere lecçoun maynadye ? »

 

• E ô

• « Alem ! començam... Quegnemen s’aprabe le may dou Boun Diu ? »

• E… Maie pardi

 

• « Fort plan aco… é lou pay dou boun Diu ? »

• Heu…heu…

• « Ca qu’as a’t grata ? »

• O, aco que m’ayde à pensa

 

Lou maynadye qu’abé bis lou papé !

 

• Joséf Moussu curé !

« Qu’es fort paln (g), loutoun pay que sera contén ; é lou boun Diu que’gn s’apère ? »

Que’s tourne grata, … cerque lou papé … n’ou trobe pas mé ; Qu’en tremble !

Tout d’un cop, que trobe quocause … hale é liyich : Tergal Moussu curé !

Qu’ére l’estiquéte dou pantaloun !