Retour menu Capitol d'Estiu 2013

BROISHAMI

Bertrand DUTHIL

(Contes e Hèitas d'Ador)

Que trobam hèra sovent, dens los libes, contes de posoèras, camacrudas e autas hatilhèras. Las mei maishantas qu'èran las broishas qui portavan lo mau hat a las casas. Aquí que vau contar ua hèita de broishami.

Lo Victòr e lo Francés que pleitejan :

Lo Victòr e lo Francès qu'espian Ador, aqueth arriu qui devara de Pirenèus e se'n va de cap a la Mar Grana, au Bocau de Baiona. Que son asseduts devant un ostalòt de hust e qu'espèran lo Danièl entà pescar los colacs a la garòla e au chop. Qu'an estruçat aquí las atrunas de pesca tau com lo minjar e lo béver.

L'ostalòt que's tròba au bòrd d'ua concha cavada d'autes còps per naulèrs qui hasón aquí un pòrt. Que i a ua galupa qui non serveish pas sonque tà pescar. Lo Danièl qu'arriba au miei de las trufadas deus autes qui lo tiran marganhas pr'amor deu son retard. Tots tres que pujan dens la galupa e naulan de cap au fluvi, lo Victòr possant dab la barra capherrada.

Au cap de quauquas minutas, que destraucan a l'entrada de la concha e que tiran de cap au brivent d'Ador. Hòrt lèu, que s'estacan au ras d'ua plaja d'arrebòts. Lo Francés que devara de la galupa en tiéner dens la man lo cap de la garòla. Lo Victòr que possa de tira de cap a l'auta arriba e segueish viste lo brivent au ras d'aquera, entertant que lo Danièl tien dens la soa man l'aute cap de la garòla qui deisha endarrèr. En apressà's d'un gua, la galupa qu'es possada lèu de cap a la purmèra arriba. Entertant, lo Francés que hè sus los arrebòts de cap aus autes pescaires, eths medish arribats chic mei lunh. Non i a pas sonque a tirar la garòla per los dus caps en un còp. La pesca qu'es bona : qu'an gahat sheis colacs …. Arron lo gua, que i a un arrebolh dab aiga pregonta. La galupa qu'es amarrada e los tres òmis que gahan cadun un chop entà pescar. Au cap d'ua òra, qu'an gahat cinc colacs mei. Qu'es un dia de pesca plan escadut : onze colacs. Que tiran la galupa dinc a l'entrada de la concha e la van amarrar au ras de l'ostalòt.

Qu'an tot çò qui cau entà vrespejar : greisherons d'auca, un pastèr de hitge, lescas de camalhon, vin de Tursan, cafè tirat deu thermos, armanhac de Perquia. Lo Danièl que ditz : « Qu'avetz desbrombat l'aiga ? » Los autes, en arríder, que'u disen de s'anar capihonar dens l'arriu on l'aiga d'Ador es la mei bona puishque los colacs la beven. Qu'an acabat la harteròta e que s'aprèstan entà se'n tornar. Lo Danièl que parla de la lor bona escadença en gahar colacs ; que demanda au Victòr se sap çò qui hasèva la soa Sandrina aqueth dia. Lo Francés que pleiteja a perpaus de bona e mala escadença pr'amor qu'es aquò ahar de broishami de non pas arríder.

Tots tres que van a pè dinc a l'ostau deu Victòr. Aqueth que comença d'aver un chic paur pr'amor de çò qu'a dit lo Francés. Qu'espia la soa casa qui's ved au cap deu camin. Lo can que'us a entenuts e que vien en córrer, gaujós, e en codejar. Lo Danièl que s'ahana en portar lo sac deus colacs.

Ad aqueth moment, vienut de l'ostau deu Victòr, que s'enten un còp de fesilh de caça : un brut tarrible, autant com un pet de prerigle ! Los tres òmis que s'estancan suu pic un momentonet e que's botan a córrer de tira de cap a l'ostau. Que viran darrèr la maison e que veden un crum de canèths e de plumas de guit qui vola dinc au bec deu higuèr. Quan lo vent s'i escad d'esparrisclar lo crum, que veden la Jausèpa qui tien dens la mans lo fesilh de calibre dotze deu Victòr …

E aqueth fesilh que tira hum qui lo hè negra la cara … Mentre qu'arriba la Sandrina en cridar tau com ua perduda : « Mamà ! Çò qu'as hèit ? Mamà ! Çò qu'as hèit ? »

La Jausèpa que ditz : « Que l'èi tuada, la monaca ! Que l'ei tuada, la monaca ! Lo maishant hat qu'ei mort ! Mala broisha, qu'as perdut ! Qu'èm tots sauvats ! »

Dab lo chop e la garòla,

Que i a colacs dens la carriòla !

Retour menu Capitol d'Estiu 2013