Pour revenir au sommaire du capitol, cliquer ici

MIRÀ E MIRON

(Conde deu Jan Ramèu arrevirat et adobat peu

Daniel LAFARGUE)

Un còp la guèrra acabada, lo mossur Sarramanha, lo maire de Sent Tuc, qu’engatjè ua joèna goja qui s’aperava Anèta. Que vienueva de la montanha. Ne sabèn pas arrès d’era mes, com e se presentava dab un nin de shèis mes, shens estar maridada, qu’endevinava aisidament la soa seguida n’èra pas estada complitida. N’es presentava pas sonque dab un mainat, qu’avè tanben ua canha : aquò que hasè hèra de monde. Que disó au mossur Sarramanha :

- Que’m balharatz çò qui’vs plasi mèste. Lo tot que v’ac demandi, qu’ei de poder neurir lo men nin e la mia canha : un chic de lèit entad eth e quauques crostets entad era dab un òs lo dimenge se’n son en mauestruç a la cosina. Tà çò de mei, que s’enteneram tostemps.

Aqueras conditions, n’èran pas roeinosas, Mossur lo Maire qu’acceptè aquesta gojata. Que pareisheva hèra hòrta, qu’estore capable de tribalhar a la bòrda com un òmi.

E benlèu qu’estó hèra content de la soa goja : qu’èra valenta om un dalh, aunèsta e visada. Dens la crampa que li atribuín, de demandè la permission de hicar dus tistèras de vimi : ua tau nin Miron l’auta tà la canha mirà. Que semblava aimar a l’un autan com a l’auta. Quan e li demandavan perquè e tieneva tan ad aquesta bèstia dejà vielha, que responeva : « Per causaus… ». E qu’ac èra tot çò que’n podevan tirar.

Las annadas que passèn, l’amor d’Anèta que creisheva taus dus e que semblava la mei urosa de totas las hemnas. Que caló inscriver lo mainat a l’escòla on cada dia la canha e l’acompanhava. Lo regent que trobè lo hilh d’Anèta hòrt inteligent e lo drollet qu’estó benlèu lo purmèr de la classa. Qu’èra sustot hòrt en calcul, que’n podoren har un sapient. La soa mair fieròta que n’esprovava a tot pip par lo besonh de’u potoar, de’u bailinar dab ua votz de las mei doças. La canha en seguint que recebeva potons deus mei tendres.

A dotze ans, lo regent que conselhè de'u mandar tà l'escòla deus arts e deus mestièrs çò qu'estó hèit dab l'ajuda deu maire entà l'obtiéner ua borsa. A la soa partença, que caló lo mainat que potoessi la canha dab lo medish estrambòrd com la mair soa pr'amor que s'ac ameritava com diseva la mair !

Lo gojat qu'avó quinze ans e la canha detz-e-nau ! Qu'èra un miracle que viscossi enqüèra ; qu'èra mitat òrba, ne's podè pas mei arrossegar e que las deishava escapar pertot, suu carrelatge, suus tapís …

• Quan e'ns vas deslagastar d'aquesta carronha ? ce demandava Potonic lo vielh aulhèr.

Lo meste eth-medish qu'espiava a la canha dab ueis durs ! Totun, tà non pas empenar la valenta goja, n'ordonava pas enqüèra d'anar tubar Mirà. Que se'n anaré segurament l'Anèta, se li tubavan la canha ! E com remplaçar ua tau excellenta servidora !

Totun, lo matin d'un dimenge, en trobar ua auta cagada suu tapis deu burèu, la paciéncia deu meste que s'aflaquí. L'Anèta qu'èra partida a la missa, endret on la Mirà non la seguiva pas. Qu'èra donc lo moment propíci.

Potonic qu'estaquè ua còrda au còth pelat deu praube aujami e que's hasó dab eth de cap au Gave …

Tornada de la missa dab ua còca tà la canha, l'Anèta que la cerquè pertot mes en balas. Que descobrí totun las marcas de la soas patas dens la hanga dab, a costat … las deus esclòps deu Potonic. Espaurida, que seguí aqueras marcas de cap au Gave en tot aperar d'ua votz de mei en mei chepicosa. Lavetz, qu'apercevó lo Potonic qui s'atraçava ua còrda.

Que s'aborrí sus l'òmi, que'u gahè au còth dab las soas mans gualhardas e de mei en mei esmalida, que'u possè de cap a l'arriu e que'u getè dehens. Lo vielh aulhèr que cridava en tot desbate's puish que's carè englotit per l'aiga.

Autanlèu, l'Anèta que prenó consciéncia deu son acte : qu'avè anegat quauqu'un... qu'èra era l'assassin... mon Diu, que l'anavan hicar en preson... lo hilh son que l'apreneré. Que cadó ajolhada e que's hiquè a saumucar quan arrecotí lo meste totaument esbohat.

Ne responó pas mes que s'estujè la cara dens las mans... qu'èra ua avoada !

- Que l'as getat au Gave … que l'as tubat … ah, diablessa.

Lo Maire que's hiquè a córrer sus l'arriba en tot aperar « Potonic, Potonic ... ». Que'u cerquè d'arròca en arròca … longtemps … en vaganaut. Que sabè l'endret hèra dangerós, los qui càden aquíhens l'arriu ne tornavan pas mei paréisher.

Au cap d'un quart d'òra, shens de trobar ua traça deu son vailet, que hasóarrerpè de cap a casa tà cridar viahòra. Qu'apercevól'Aneta au medish lòcc on l'avè deishada, saumucant e gemicant mei anar mei.

- Saps, que vau previéner los gendarmes...

Lavetz la gojata que possè un crit de desespèr e que's torçóper tèrra.

- Lo men petit, lo Miron men … qu'ac va saber !

- E òc qu'ac va saber la mair soa que s'a tubat un òmi, òc com cadun pr'ací... çòqu'as hèit d'eth … un hilh de criminau be, un mainat perdut … eth prometut a un avièner arrajós, que l'as tubat tanben … ah, pelherassa, que t'ameritas la mort … e tot aquòsonque tà ua vielha canha.

- Òc, tà ua canha ! Ç'arroganhè. E ne me'n repentí pas. Se sabetz çò qu'èra tà jo, aquera canha ; çò qu'èra tàu men hilh... que l'a sauvat e òc … sauvat !

- Què ?

- Òc mossur. Shens aquera canha, lo hilh men ne viveré pas !

- Çò que condas aquí ? Perquè ne m'ac as pas dit ?

- E ac podí ? Mes adara qu'ac vau díser puisque tot qu'ei perdut... Meste, que sabetz non soi pas jamei estada maridada, lo men mainat qu'ei un bastard ; mes çò que ne sabetz pas, qu'ei que l'èi volut tubat arron la vaduda tà m'estujar la vergonha. Que m'avi quitament apressat ua hòssa, hens un canton de la cort. E, ua nueit, que l'anavi sepelir, quan la canha de casa arribè, dens aquesta cort, dab un canhòt hens la gauta. Que n'avè avut quate la velha mentre qu'amanaidavi jo-medish. Que us'avèn enterrats hens un bòsc. Mes era, dab lo son nas, que s'avè arretrobat l'endret, qu'avè cavat la tèrra, trobat ua de las soas canhòtas enqüèra viva e que se la tornava tà casa ! E jo, quan e la vedó a tornar dab aqueth petit hens la gauta, a'u lecar, a l'arrecauhar, a li balhar la popa, que m'aví en hasti … Aquera bèstia, ua bèstia, ce disevi, que se'n va desenterrar lo petit son quan jo, ua hemna, e m'anavi enterrar lo men... E n'èi pas avut mei de coratge Mossur … que l'èi deishat víver lo men nin pr'amor de l'exemple dat per aquesta canha... Que l'èi aperat Miron puishque e's nomentava Mirà. E comprenetz adara se l'aimavi a la mia vielha canha e perquè en véder lo vòste aulher getar-la hens l'arriu... No, no, no ne'm repenti pas d'arrei, que'm hiquín en preson, que'm còthtrenquín s'ac vòlen mes que'vs demandi a vos qui es tostemps estat bon dab jo de'vs gueitar lo secret tà que lo hilh men n'ac sapi pas, jamei, jamei... Agis pietat d'ua prauba mair... que m'ac prometetz mossur ?

Que's tornè hicar a cridar, a delirar e que s'esvaní.

Au cap de quauquas minutas, Mossur Sarremanha que s'escadó a l'arreviscolar, a la hicar de pè e, en tot li eishugar la cara, que li auherí lo son braç.

- Anem, tornem tà casa mainada, çe li disó doçament.

En traucant la rota, qu'encontrèn dus gendarmes deu vilatges.

- Ah, mossurs ! Ç'us anonciè lo Maire de Sent Tuc, un gran malur que vien de's passar : lo men aulhèr Potonic qu'es cadut hens lo Gave accidentaument en tot cercar cèths. Ua eslurrada sus las arròcas... qu'èi paur ne se'n torni pas. Que l'avèn cercar longtemps en balas. Que n'èm tots dus partvirats la mia goja e jo. Vedetz en qui estat es la praubòta... Qu'anavi justament tà la gendarmería tà'vs previéner. Hetz las cèrcas shens aténer, alertatz los arriberans, vedetz de l'arrepescar au mei lèu aqueste malurós de Potonic, que s'amerita ua sepelida com cau.

- Hòrt plan, mossur lo Maire, ce responón los dus pandòres en tot destriga's de cap au Gave.

Quan avón desapareishut au viraplèc de la rota, l'Anèta que s'ajolhè au davant deu meste e que'u potoè los pès la cara anegada de lagremas de bonaür.

Pour revenir au sommaire du capitol, cliquer ici